Hasar tespit çalışmaları nasıl yapılıyor?

Deprem bölgesinde yaşayanlar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın hasar tespit çalışmaları için oluşturduğu internet sitesine girip binalarına ilişkin rapora bu linkten ulaşabiliyor.

Şu an sahada yürütülen hasar tespit çalışmalarının, binaların 6 Şubat’ta gerçekleşen depremlerden ne kadar hasar aldığına yönelik olduğunun altı çiziliyor.

BBC Türkçe‘ye konuşan İnşaat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Sekreteri Mahir Kaygusuz, bu çalışmaların amacının, depremden kaynaklı hasarların bulunması olduğunu vurguluyor.

O yüzden bu çalışmalar, binaların 6 Şubat depremlerinden ne kadar etkilendiğinin tespiti amacıyla hızlı bir şekilde yürütülüyor.

Hasar tespit çalışmalarında o binanın genel olarak bir depreme ne kadar dayanıklı olduğu ise ölçülmüyor.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürü Banu Aslan, “Hasar tespiti gözle yapılan bir incelemedir. Bunun standardı da mevzuatı da bütün dünyada böyledir” diyerek bu durumu açıklıyor.

Aslan, mühendislerin binanın taşıyıcı sisteminde deprem kaynaklı bir hasarın olup olmadığına baktığını aktarıyor:

“Yani benim binam 45 yaşında, acaba beton dayanımı nasıl? Acaba demirlerinin durumu nasıl? Bunun gibi bir tespit değildir. Bütün dünyada da hasar tespit bu şekilde yapılır.

“Deprem bu kolonlara, kirişlere, taşıyıcı sistemlere bir hasar verdi mi? Burkulma, kesme, çatlama oldu mu? Bunlar incelenir. Ülkemizde de çalışmalar bu şekilde yapılıyor.”

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan Banu Aslan, hasar tespit çalışmalarının ardından evi hasarsız ve az hasarlı olan kişilerin dilerse evlerine girebileceğini aktarıyor:

“Çünkü bu yapı bu depremde bir hasar almamış anlamına geliyordur. Aynı şekilde eğer evlerinin hasar derecesini az hasar olarak görüyorlarsa bu da yapının yapısal bir hasar almadığı anlamına geliyor.

“Yani bu bina 6 Şubat depremini yapısal hasar almadan atlatmış, bu deprem bu binanın kullanım şartını etkilememiş anlamına geliyor. Bu şekilde görülen yapılarda da vatandaşlarımız dilerse evlerine girebilirler.”

Bakanlık’ın koordinasyonu kapsamında uzmanları deprem bölgesinde hasar tespit çalışmalarına katılan İnşaat Mühendisleri Odası’ndan Mahir Kaygusuz, deprem kaynaklı hasarların nasıl tespit edildiğini şu şekilde açıklıyor:

“Deprem sırasında biz binanın bir yanal kuvvete maruz kaldığını düşünüyoruz, o yanal kuvvetten kaynaklı gerilmelerde binanın bir tarafı basınca maruz kalırken diğer tarafı çekme kuvvetine maruz kalıyor. Bundan kaynaklı çatlaklar oluşuyor. Bu çatlakları özellikle tespit etmeye çalışıyoruz.

“Burada da çeşitli kriterler var değerlendirenler açısından. Önemli olan, bu çatlakların ne kadar alanda, ne kadar yerde olduğu, taşıyıcı sistemin kaç elamanında olduğu ve çatlaklar üzerindeki genişlikler.”

AFAD’ın şu an sahadaki çalışmaların hızlı bir şekilde yürümesini amaçladığını aktaran Kaygusuz, daha detaylı sonuçlara ulaşmak için daha sonradan aletsel çalışmaların yapılması gerektiğini dile getiriyor:

“Beton numunesi alalım, bir ölçüm yaparak bizim taşıyıcı sistemimizde bulunan demirlerin durumunu görelim gibi talepler aslında bugünün talepleri değil, ona dikkat edilmeli.

“Şu an yüz binlerce bina için bu çalışmaların tek tek yapıldığı bir durumda aletli ölçümlerin yapılması çok uygun değil. Devamında şüphesi olanlar için aletsel ölçümler yapılabilir.”

Sosyal medyada binalarına hasar tespit çalışması için gelen uzmanlara bazı depremzedelerin tepki gösterdiğine yönelik haberler ortaya çıkmıştı.

Kaygusuz da kimi vatandaşlardan kendilerine şikayet telefonlarının geldiğini söyleyerek, “Bizleri arıyorlar, biz de bu konuda bir şüpheniz varsa itirazda bulunun diyerek yönlendirebiliyoruz” diyor.

Kaygusuz’a göre halkın rahatlatılması ve güvenin sağlanması için sahaya inen kişilerin depreme yönelik hasar tespit konusunda özel eğitim almış uzmanlar olması mühim:

“Bazı yerlerde bize ihbarlar gelebiliyor, ‘Geldiler dışarıdan baktılar, bir katı görüp gittiler’ gibi. İnsanların rahatlatılması gerekiyor, komple bütün binayı değerlendirmek gerekiyor. Kolaycı bir yaklaşımla ‘Alt katta bir şey yoksa en çok yükü orası alıyor’ diyip geçen ekipler oluyormuş. Bu konuda sahaya çıkan ekiplerin her ne kadar mesleki formasyonu olsa da özel olarak bu konuda bir eğitime tabi tutulması, bu şekilde de halkın rahatlatılması gerekiyor.”

Hasar tespit çalışmaları, aralarında Kayseri, Niğde ve Kilis’in de bulunduğu 13 şehirde yürütülüyor.

Bakanlık verilerine göre 6 binden fazla uzman sahada.

13 Şubat Pazartesi tarihi itibarıyla 236 binden fazla binada inceleme yapıldı.

33.143 binada yer alan 153.506 bağımsız birimin acil yıkılması gereken, ağır hasarlı ve yıkık olduğu tespit edildi.

6.849 binada bulunan 46.640 bağımsız birimin orta hasarlı olduğu bulundu.

59.995 binadaki 439.647 bağımsız birim az hasarlı, 108.840 binada yer alan 535.490 bağımsız birimin ise hasarsız olduğu tespit edildi.

Bağımsız birim, inşaatı bitmiş binalarda kullanılabilir her bir bölüm demek.

Binaya ait olan daireler başta olmak üzere katlar, iş büroları, mağazalar, mahzen, depo ve dükkanlar bağımsız birimin içine giriyor.

İnşaat Mühendisleri Odası’na (İMO) göre binalarda tespit edilen hasar seviyeleri şu şekilde:

Ağır hasarlı bina: Deprem nedeniyle onarımı mümkün olmayacak derecede hasar gören ve tekrar kullanımı mümkün olmayan binalar ağır hasarlı olarak derecelendirilir.

Ağır hasarlı bina sahiplerine 7269 Sayılı Yasa kapsamı ve şartlarında yeni konut yapılması mümkün olacaktır. Ağır hasarlı tespit edilen binalar hemen boşaltılarak, hasar tespit sürecinin tamamlanması sonrasında hemen yıkılacaktır.

Orta hasarlı bina: Deprem nedeniyle gördüğü hasar bakımından güçlendirme gerektirecek derecede hasar gören binadır. Bu tür binaların güçlendirme yapılmadan kullanılmasına izin verilmez.

Hasarsız ve az hasarlı bina: Deprem nedeniyle hiç hasar görmemiş binalar hasarsız, taşıyıcı sistemi hasar görmemiş ancak taşıyıcı olmayan duvarlarında meydana gelen çatlaklar, sıva çatlakları, boya/kaplama dökülmeleri gibi hasarlar gözlemlenen binalar ise az hasarlı olarak derecelendirilmektedir.